เมื่อความดื้อไม่ใช่แค่เรื่องเล่นๆ
คุณพ่อคุณแม่หลายท่านอาจเคยรู้สึกเหนื่อยใจเมื่อเจอลูกโวยวาย ทุบตี ร้องไห้เสียงดัง หรือไม่ยอมทำตามคำพูด ความจริงแล้ว พฤติกรรม เหล่านี้เป็นส่วนหนึ่งของการแสดงออกทางอารมณ์ในวัยเด็กแต่ถ้าเกิดบ่อย หรือรุนแรงมาก อาจสะท้อนถึงปัญหาที่ลึกกว่าคำว่า “ดื้อ”
สาเหตุที่ทำให้เด็กก้าวร้าวหรือฉุนเฉียวง่าย
- พัฒนาการด้านการควบคุมอารมณ์ยังไม่สมบูรณ์
สมองส่วนหน้าที่ใช้คิด ไตร่ตรอง และยับยั้งพฤติกรรมยังพัฒนาไม่เต็มที่ โดยเฉพาะในวัยก่อน 7 ขวบ - การสื่อสารไม่ตรงกัน
เด็กบางคนยังพูดไม่เก่งหรืออธิบายความต้องการตัวเองไม่ได้ จึงใช้การร้องโวยวายแทน - ความเครียดหรือความเปลี่ยนแปลงในชีวิต
เช่น การมีน้องใหม่ การย้ายโรงเรียน หรือปัญหาครอบครัว - เลียนแบบพฤติกรรม
เด็กเรียนรู้จากสิ่งที่เห็น ถ้าพบว่าคนรอบตัวแก้ปัญหาด้วยเสียงดังหรือความรุนแรง เด็กก็อาจทำตาม - ภาวะหรือปัญหาทางพัฒนาการ
เช่น สมาธิสั้น (ADHD) หรือออทิสติก (Autistic) ซึ่งอาจทำให้การควบคุมอารมณ์ยากขึ้น
วิธีช่วยลูกให้ค่อย ๆ ควบคุมอารมณ์
- ตั้งสติและเป็นตัวอย่าง
ถ้าพ่อแม่ตอบโต้ด้วยความโกรธ เด็กจะเรียนรู้ว่านั่นคือวิธีแก้ปัญหา เริ่มจากการหายใจลึก ๆ และพูดด้วยน้ำเสียงสงบ - ตั้งขอบเขตที่ชัดเจน
บอกลูกว่าอะไรทำได้ อะไรทำไม่ได้ และสม่ำเสมอกับกติกา - ช่วยลูกหาวิธีระบายอารมณ์อย่างปลอดภัย
เช่น การวาดรูป บีบหมอน หรือบอกความรู้สึกเป็นคำพูด - ฝึกการสื่อสารอารมณ์
ใช้คำง่าย ๆ เช่น “หนูโกรธเพราะ…” หรือ “หนูเศร้าเพราะ…” เพื่อให้ลูกเรียนรู้การบอกความรู้สึกแทนการลงมือ - ชมเชยเมื่อทำได้ดี
เมื่อเห็นว่าลูกพยายามควบคุมอารมณ์ ให้ชมทันที เพื่อเสริมแรงบวก
สัญญาณที่ควรพาลูกปรึกษาผู้เชี่ยวชาญ
- พฤติกรรมก้าวร้าวรุนแรงต่อเนื่องหลายเดือน
- ทำร้ายตัวเองหรือผู้อื่น
- มีปัญหาที่โรงเรียนเพราะอารมณ์บ่อยครั้ง
- มีพัฒนาการด้านอื่น ๆ ช้ากว่าเกณฑ์
ข้อความจากหมอสิรินถึงคุณพ่อคุณแม่
ความดื้อหรือเอาแต่ใจในวัยเด็กเป็นเพียงช่วงหนึ่งของการเติบโต แต่การสอนให้ลูกรู้จักเข้าใจและจัดการอารมณ์ตั้งแต่วันนี้
จะเป็นของขวัญที่มีค่าที่สุดสำหรับการใช้ชีวิตในอนาคต
เพราะเด็กที่รู้จักควบคุมใจตัวเองได้ จะเติบโตเป็นผู้ใหญ่ที่มีความสัมพันธ์ที่ดี มีความสุข และพร้อมรับมือกับโลกภายนอกอย่างมั่นคงค่ะ
เขียนโดย พญ.สิริน ปุญญโชติ
จิตแพทย์เด็กและวัยรุ่น
