การเข้าใจพัฒนาการลูกในแต่ละช่วงวัย เพื่อเสริมสร้างให้ลูกเติบโตอย่างมั่นใจ และเหมาะสมกับวัย
พัฒนาการของเด็กคือรากฐานสำคัญของการเรียนรู้ อารมณ์ และบุคลิกภาพในอนาคต อย่างไรก็ตามเด็กแต่ละคนก็มี “จังหวะของตัวเอง” การเข้าใจพัฒนาการที่เหมาะสมในแต่ละช่วงวัย จะช่วยให้พ่อแม่ไม่ตื่นตระหนกเกินไป และรู้ทันเมื่อมีสิ่งที่ควรปรึกษาผู้เชี่ยวชาญ
วัยแรกเกิด จนถึงอายุ 1 ปี “เป็นวัยเริ่มต้นแห่งการเรียนรู้”
พัฒนาการหลัก
- เริ่มยิ้มตอบเมื่อมีคนคุยด้วย (2 เดือน)
- มองตามสิ่งของ เคลื่อนไหวศีรษะ (3–4 เดือน)
- คลาน, นั่งเองได้, ยืนเกาะ (6–10 เดือน)
- เริ่มพูดคำง่าย ๆ เช่น “แม่”, “ป๊ะป๋า” (10–12 เดือน)
สิ่งที่ควรทำ
- สัมผัสลูกบ่อย ๆ เล่นจ๊ะเอ๋ พูดคุยกับลูก
- จัดพื้นที่ปลอดภัยให้ลูกได้ลองคลาน ลองจับสิ่งของ
- อ่านนิทานให้ฟังแม้ยังพูดไม่ได้
อายุ 1–3 ปี “วัยแห่งการอยากรู้อยากเห็น”
พัฒนาการหลัก
- เดินเองได้ พูดคำง่าย ๆ ต่อเนื่องเป็นประโยค (1–2 ปี)
- เริ่มช่วยเหลือตัวเอง เช่น ใส่เสื้อ, ตักข้าวเอง
- พูดได้ 2–3 คำในประโยค, ใช้คำถาม “อะไร”, “ใคร” (2–3 ปี)
- เริ่มเล่นสมมติ เช่น เล่นเป็นคุณหมอ แม่ครัว
สิ่งที่ควรทำ
- ให้ลูกได้ลองทำเอง เช่น เก็บของ, เลือกเสื้อ
- สอนผ่านการเล่น เช่น ตัวต่อ, เล่นบทบาทสมมติ
- ตั้งขอบเขตอย่างใจเย็นเมื่อเกิดการ “งอแง” หรือ “ต่อต้าน”
อายุ 3 – 6 ปี “วัยก่อนเข้าเรียน”
พัฒนาการหลัก
- พูดเป็นเรื่องราวยาว ๆ ได้ เข้าใจคำสั่งซับซ้อน
- ใช้จินตนาการในการเล่น
- รู้จักผลัดกัน เล่นกับเพื่อนได้
- วาดภาพมนุษย์ ใส่เสื้อผ้าเองได้
สิ่งที่ควรทำ
- ส่งเสริมการเข้าสังคมอย่างนุ่มนวล
- อ่านหนังสือร่วมกัน ถาม–ตอบเพื่อกระตุ้นการคิด
- เสริมพฤติกรรมดีด้วยคำชมเฉพาะเจาะจง
อายุ 6–12 ปี “วัยเรียน รู้จักคิดมากขึ้น”
พัฒนาการหลัก
- เรียนรู้เหตุผล สาเหตุ–ผลลัพธ์
- มีความสามารถด้านภาษาและการคิดมากขึ้น
- มีเพื่อนสนิทและความสนใจเฉพาะทาง เช่น ชอบวิทยาศาสตร์ วาดภาพ
- เริ่มมีความกังวลเรื่องภาพลักษณ์หรือการยอมรับจากคนอื่น
สิ่งที่ควรทำ
- สื่อสารอย่างเปิดใจ รับฟังความรู้สึก
- ส่งเสริมให้กล้าคิด กล้าถาม
- อย่าเปรียบเทียบกับคนอื่น ควรเน้น “กระบวนการเรียนรู้” มากกว่าคะแนน
แล้วเมื่อไหร่ควรเริ่มกังวลว่าผิดปกติ หรือ ควรพบผู้เชี่ยวชาญแล้ว ?
หากลูกมีพัฒนาการที่ล่าช้ากว่ากลุ่มอายุ เช่น
- ยังไม่พูดเป็นคำเมื่ออายุ 2 ขวบ
- ไม่สบตา ไม่ตอบสนองต่อชื่อเรียก
- ไม่เล่นกับคนอื่นเลย
- อารมณ์รุนแรง ควบคุมยาก
ควรปรึกษาผู้เชี่ยวชาญ เช่น จิตแพทย์เด็ก หรือนักจิตวิทยาเด็ก เพื่อประเมินเพิ่มเติม
เด็กแต่ละวัยมีการเติบโตและพัฒนาการต่างกัน แต่
“การที่ผู้ปกครองรู้ สังเกตเห็นได้เร็ว ช่วยแก้ไขเร็ว”
สำคัญที่สุด
การติดตามพัฒนาการอย่างเข้าใจ จะช่วยให้ลูกเติบโตอย่างมั่นคง และถ้าเจอปัญหา ก็สามารถเข้ารับการประเมินเพื่อส่งเสริมได้อย่างทันท่วงที
ที่คลินิกของเรา มีทีมผู้เชี่ยวชาญด้านพัฒนาการเด็ก พร้อมให้คำแนะนำแบบตรงจุดกับทุกครอบครัว
พญ.สิริน ปุญญโชติ
จิตแพทย์เด็กและวัยรุ่น
