พฤติกรรมแปลกๆ ที่พ่อแม่กังวล อาจไม่ใช่ “ดื้อ” เสมอไป
หลายครอบครัวเคยเจอสถานการณ์คล้ายกัน เมื่อลูกโวยวายเมื่อไม่ได้สิ่งที่ต้องการ พูดจาไม่สุภาพ, ไม่ยอมเข้าสังคม, หงุดหงิดง่าย หรือทำลายข้าวของ แต่แทนที่จะลงโทษ เราอยากชวนมองลึกลงไปว่า…
พฤติกรรมเหล่านี้คือ “สัญญาณ” บางอย่างที่เด็กกำลังส่งให้ผู้ใหญ่รับรู้หรือเปล่า?
พฤติกรรมที่พบบ่อยในเด็ก และความหมายเบื้องหลัง
1. ดื้อ ต่อต้าน ขัดคำสั่ง
เด็กบางคนจะต่อต้านโดยอัตโนมัติเมื่อถูกสั่ง เพราะรู้สึกว่าถูกควบคุมมากเกินไป หรือไม่มีอิสระในการเลือกหรือตัดสินใจอะไรด้วยตนเอง
แนวทางรับมือ:
– ลดคำสั่งตรง ๆ และเปลี่ยนเป็นการให้ตัวเลือกแทน เช่น “จะอาบน้ำก่อนหรือเก็บของก่อนดีลูก?”
– ชมเมื่อเขายอมร่วมมือ เพื่อเสริมพฤติกรรมเชิงบวก
2. โวยวาย ร้องไห้ กลิ้งกับพื้น (Tantrum)
พฤติกรรมนี้มักเกิดในช่วงวัย 1–5 ปี ที่ยังควบคุมอารมณ์ไม่ดีพอ หรืออาจสะท้อนถึงความเครียดสะสม
แนวทางรับมือ:
– อยู่กับเขาอย่างสงบ ไม่ขู่ ไม่ตี
– หลังอารมณ์สงบแล้ว ค่อยพูดคุยถึงสิ่งที่เกิดขึ้น และช่วยตั้งชื่ออารมณ์ เช่น “หนูโกรธเพราะแม่ไม่ให้เล่นโทรศัพท์ใช่ไหม”
3. เก็บตัว ไม่เล่นกับใคร
พ่อแม่มักคิดว่า “เด็กขี้อาย” แต่หากรุนแรงหรือยืดเยื้อนาน อาจเกี่ยวกับความวิตกกังวลหรือภาวะซึมเศร้าในเด็ก
แนวทางรับมือ:
– อย่าบังคับให้เข้าสังคมทันที
– ค่อย ๆ พาไปทำกิจกรรมร่วมกับเด็กอื่น เช่น งานศิลปะ เล่นทราย
– สร้างความมั่นใจให้ก่อน เช่น “แม่เห็นลูกลองทักเพื่อนเมื่อวาน เก่งมากเลยนะ”
4. พูดจาไม่สุภาพ ก้าวร้าว
อาจมาจากการเลียนแบบ, ความรู้สึกไม่ได้รับการใส่ใจ, หรือไม่สามารถสื่อสารสิ่งที่ต้องการได้ดีพอ
แนวทางรับมือ:
– สอนอย่างใจเย็นว่า “คำพูดนี้ฟังแล้วเจ็บนะลูก ลองพูดใหม่ได้ไหม?”
– อย่าดุแรงหรือประชด เพราะเด็กจะเลียนแบบพฤติกรรมกลับ
– เสริมพฤติกรรมที่ดี เช่น “ขอบคุณที่พูดกับแม่ดี ๆ แบบนั้นนะ”
สัญญาณเตือนที่ควรพบผู้เชี่ยวชาญ
หากพฤติกรรมเหล่านี้เกิดบ่อย รุนแรง หรือกระทบกับชีวิตประจำวันของเด็กและครอบครัว เช่น
- ทำร้ายตัวเองหรือผู้อื่น
- ไม่สามารถเข้าสังคมได้เลย
- มีอารมณ์รุนแรงแทบทุกวัน
- พฤติกรรมไม่เหมาะสมเป็นเวลานานกว่า 4 สัปดาห์
ควรปรึกษาจิตแพทย์เด็ก นักจิตวิทยา หรือผู้เชี่ยวชาญด้านพฤติกรรม เพื่อช่วยประเมินและดูแลอย่างเหมาะสม
เพราะพ่อแม่คือกุญแจสำคัญ
พฤติกรรมในเด็ก ไม่ได้สะท้อนว่า “ลูกเป็นเด็กไม่ดี” แต่สะท้อนว่าเขาอาจกำลังต้องการการช่วยเหลือบางอย่าง
การตอบสนองด้วยความเข้าใจและอดทน จะเป็นจุดเริ่มต้นของการเปลี่ยนแปลงที่ยั่งยืนที่สุด
พญ.สิริน ปุญญโชติ
จิตแพทย์เด็กและวัยรุ่น
