“ทุกก้าวของพัฒนาการ ไม่ได้มีแค่คำว่า ‘เติบโต’… แต่ซ่อนความเข้าใจ ความมั่นใจ และ ความรักที่เด็กควรได้รับจากผู้ใหญ่ในทุกช่วงวัย”
การเฝ้าดูพัฒนาการของลูก เปรียบเหมือนการเดินทางที่งดงาม บางช่วงเป็นทางราบ บางช่วงมีเนิน บางครั้งก็มีทางแยกที่ต้องหยุดคิด…แต่หากคุณพ่อคุณแม่มี “แผนที่” ที่เข้าใจง่ายและชัดเจน การเดินร่วมทางนี้จะอุ่นใจยิ่งขึ้น
วันนี้หมออยากพาทุกท่านมา “ถอดรหัสพัฒนาการเด็ก” ในแต่ละช่วงวัย เพื่อให้คุณพ่อคุณแม่เข้าใจลูกได้มากขึ้น และรู้ทันสัญญาณที่สำคัญค่ะ
วัยแรกเกิด – 1 ขวบ: วางรากฐานแห่งความมั่นคง
พัฒนาการเด่น:
- หันตามเสียง ยิ้มตอบ
- มองสบตา ตอบสนองต่อคนใกล้ชิด
- คลาน นั่ง ยืน เกาะเดิน
- เริ่มส่งเสียงอ้อแอ้ พูดคำง่าย ๆ
สิ่งที่ควรใส่ใจ:
- เด็กวัยนี้ต้องการ “ความรู้สึกปลอดภัย” จากการกอด การตอบสนอง และความสม่ำเสมอจากผู้เลี้ยงดู
- หากไม่สบตา ไม่ยิ้มตอบ ไม่สนใจเสียงรอบข้าง อาจต้องประเมินพัฒนาการเพิ่มเติม
วัย 1 – 3 ขวบ: โลกนี้คือสนามทดลองของฉัน
พัฒนาการเด่น:
- เดินได้ พูดเป็นคำ ๆ ต่อมาเริ่มเรียงเป็นประโยค
- รู้จัก “ของฉัน” มีอารมณ์รุนแรงเวลาขัดใจ (terrible two!)
- เล่นเลียนแบบ หัดช่วยเหลือตัวเอง เช่น ใส่เสื้อ กินเอง
สิ่งที่ควรใส่ใจ:
- เด็กเริ่มรู้จัก “ตัวตน” ของตัวเอง ต้องการอิสระและการยอมรับ
- อารมณ์ขึ้นลงง่าย แต่หากก้าวร้าวเกินเหตุ พูดไม่ได้สื่อสารไม่รู้เรื่อง อาจต้องดูใกล้ชิด
วัย 3 – 6 ขวบ: สร้างสังคมและทักษะการควบคุมตัวเอง
พัฒนาการเด่น:
- เล่นกับเพื่อนได้ เริ่มเข้าใจการรอคิว กติกาง่าย ๆ
- ใช้ภาษาได้ดีขึ้น ถามคำถามเยอะมาก!
- เริ่มเข้าใจอารมณ์ตัวเองและคนอื่น
สิ่งที่ควรใส่ใจ:
- เด็กจะมีการเลียนแบบพฤติกรรมและคำพูดมากขึ้น พ่อแม่จึงเป็น “แบบอย่าง” ที่สำคัญ
- หากยังไม่พูดเป็นประโยค หรือเล่นกับใครไม่ได้เลย ควรประเมินพัฒนาการด้านสังคมหรือการสื่อสาร
วัยประถม (6 – 12 ปี): วัยของการเรียนรู้และค้นหาความสามารถ
พัฒนาการเด่น:
- เข้าใจเหตุผลและกฎเกณฑ์ เริ่มมีความรับผิดชอบ
- มีเพื่อนสนิท เริ่มให้ความสำคัญกับกลุ่ม
- รู้จักอดทน ควบคุมตัวเองได้ดีขึ้น
สิ่งที่ควรใส่ใจ:
- เด็กบางคนอาจเริ่มมีปัญหาเรื่องสมาธิ การเรียน หรืออารมณ์
หากครูแจ้งว่า “ไม่มีสมาธิ” “ควบคุมตัวเองไม่ได้” ควรพูดคุยและประเมินต่ออย่างใจเย็น - สนับสนุนการเรียนรู้แบบหลากหลาย เด็กแต่ละคนเก่งในแบบของตน
วัยรุ่น (12 ปีขึ้นไป): เข้าใจโลก เข้าใจตัวเอง
พัฒนาการเด่น:
- คิดซับซ้อนขึ้น สนใจอัตลักษณ์ ความคิด ความฝัน
- มีอารมณ์แปรปรวนบ้างตามฮอร์โมนและความคาดหวัง
- ต้องการเป็นอิสระ แต่อยู่ลึก ๆ ยังต้องการ “ความรักแบบไม่ตัดสิน”
สิ่งที่ควรใส่ใจ:
- วัยนี้เปราะบางเรื่องความมั่นใจ การเปรียบเทียบ และความเครียดจากสังคม
- ฟังเขาให้มาก ไม่เร่งตัดสิน ไม่รีบแก้คำตอบ แต่ “อยู่ตรงนั้น” เวลาเขาต้องการ
สรุปจากหมอสิริน
- เด็กแต่ละคนมี “จังหวะการเติบโต” เป็นของตัวเอง
- อย่าเพิ่งกังวลหากลูกช้ากว่าคนอื่นเล็กน้อย แต่จง “สังเกตอย่างเข้าใจ”
- หากสงสัยในพัฒนาการ อย่ารอ — การพบผู้เชี่ยวชาญตั้งแต่เนิ่น ๆ จะช่วยได้มาก
เขียนโดย พญ.สิริน ปุญญโชติ
จิตแพทย์เด็กและวัยรุ่น
