“คุณหมอคะ ลูกของแม่เป็นออทิสติกใช่ไหมคะ… แล้วชีวิตเขาจะเป็นยังไงต่อไป?”
“ถ้าแม่จะเลี้ยงลูกที่เป็นออทิสติกให้มีความสุขได้ไหมคะ?”
หมอได้ยินคำถามแบบนี้จากพ่อแม่อยู่เสมอค่ะ และหมออยากบอกตรงนี้เลยว่า… ออทิสติกไม่ใช่จุดจบของชีวิตลูก
แต่คือ “จุดเริ่มต้น” ของการเดินทางครั้งใหม่ ที่เราในฐานะพ่อแม่จะได้เรียนรู้ เติบโต และ “ก้าวไปพร้อมกับเขา” อย่างเข้าใจ
ออทิสติกคืออะไรในมุมที่เข้าใจง่าย?
ออทิสติก (Autism Spectrum Disorder) คือ ภาวะที่สมองทำงานแตกต่างจากเด็กทั่วไป โดยเฉพาะในด้าน
- การสื่อสาร (ทั้งการพูดและเข้าใจภาษา)
- การเข้าสังคมและปฏิสัมพันธ์กับผู้อื่น
- พฤติกรรมซ้ำ ๆ ความสนใจเฉพาะด้าน หรือความไวต่อสิ่งเร้าบางอย่าง
แต่ในขณะเดียวกัน เด็กออทิสติกหลายคนก็มี “ศักยภาพเฉพาะตัว” เช่น ความจำดี มีสมาธิในสิ่งที่สนใจมาก มีระบบระเบียบสูง หรือมีพรสวรรค์เฉพาะด้าน
จะเริ่มส่งเสริมพัฒนาการลูกอย่างไรดี?
การส่งเสริมพัฒนาการของเด็กออทิสติก ไม่จำเป็นต้องใช้ของแพง หรือวิธีซับซ้อนค่ะ สิ่งที่สำคัญที่สุดคือ “สม่ำเสมอ และเข้าใจจังหวะของเขา”
หมอขอแบ่งเป็น 4 ด้านที่ควรส่งเสริมควบคู่กัน
1. การสื่อสาร
- พูดกับลูกด้วยน้ำเสียงอบอุ่น แม้เขาอาจยังไม่พูดตอบ
- ใช้ภาพ หรือภาษากายควบคู่กับคำพูด
- ฝึกให้ลูกขอสิ่งของหรือแสดงความต้องการอย่างง่าย ๆ เช่น ชี้มือหรือจับมือแม่
2. ทักษะทางสังคม
- เล่นกับลูกบ่อย ๆ แม้เพียงไม่กี่นาทีต่อครั้ง
- สอน “กฎง่าย ๆ” เช่น รอคิว สบตาเมื่อพูด
- ให้ลูกได้เจอเพื่อนวัยเดียวกันอย่างค่อยเป็นค่อยไป
3. พฤติกรรมและอารมณ์
- จัดตารางชีวิตให้ คาดเดาง่าย เพื่อให้เขารู้สึกปลอดภัย
- หากมีพฤติกรรมไม่เหมาะสม อย่าดุทันที ให้เข้าใจสาเหตุและหาทางเบี่ยงเบนพฤติกรรมแทน
- ฝึกให้เขารู้จักการรอ การอดทนเล็ก ๆ น้อย ๆ
4. ความเข้าใจของพ่อแม่และคนรอบตัว
- หาความรู้ที่ถูกต้อง
- อย่าโทษตัวเองหรือเปรียบเทียบลูกกับใคร
- เปิดใจให้ครอบครัวเข้าใจลูกไปพร้อมกัน
การบำบัดจำเป็นไหม?
คำตอบคือ จำเป็นและควรเริ่มเร็วที่สุดเท่าที่จะทำได้ค่ะ เพราะสมองเด็กมีความยืดหยุ่นสูงมากในช่วงก่อนอายุ 5-6 ปี
การบำบัดหลักที่ใช้ร่วมกันได้ เช่น
- กิจกรรมบำบัด – ฝึกกล้ามเนื้อ การเล่น และการเรียนรู้ผ่านกิจกรรม
- นักแก้ไขการพูด – ช่วยให้ลูกเริ่มสื่อสารได้ แม้ยังพูดไม่ได้
- การปรับพฤติกรรม – ใช้เทคนิคเสริมแรงทางบวกให้เกิดพฤติกรรมที่เหมาะสม
การทำบำบัดไม่ใช่แค่ “ฝึกลูก” แต่คือ “ฝึกร่วมกับพ่อแม่” ด้วย
เพราะพ่อแม่คือ “นักบำบัดประจำบ้าน” ที่สำคัญที่สุด
หมอเข้าใจดีว่าเส้นทางของพ่อแม่ที่มีลูกออทิสติกไม่ง่าย แต่หมออยากให้กำลังใจทุกคนว่า…
“เราทำดีที่สุดแล้ว และเราจะค่อย ๆ ดีขึ้นไปพร้อมกับลูก”
- ให้เวลาตัวเองปรับตัว
- ฉลองทุกความสำเร็จเล็ก ๆ
- ขอความช่วยเหลือเมื่อเหนื่อย
- หาพื้นที่ให้ลูกได้อยู่กับคนที่ “เข้าใจเขา”
- และที่สำคัญ… มองลูกในแบบที่เขาเป็น ไม่ใช่ในแบบที่โลกอยากให้เขาเป็น
สรุปจากคุณหมอ
- ออทิสติกคือความแตกต่าง ไม่ใช่ความผิดปกติ
- เด็กออทิสติกสามารถเรียนรู้และใช้ชีวิตอย่างมีความสุขได้
- พ่อแม่คือหัวใจของการดูแล
- การบำบัดที่ต่อเนื่องและสม่ำเสมอ คือกุญแจสำคัญ
- ความรักและความเข้าใจ คือพลังที่ดีที่สุด
หมอขอเป็นกำลังใจให้ทุกครอบครัวนะคะ ลูกของคุณมีคุณค่าในแบบของเขาเสมอ และคุณพ่อคุณแม่ก็เป็นพ่อแม่ที่วิเศษที่สุดสำหรับเขาแล้ว
โดย พญ.สิริน ปุญญโชติ
จิตแพทย์เด็กและวัยรุ่น
