หรือว่าลูกของเราจะสมาธิสั้น ? – คำถามในใจของพ่อแม่ที่ไม่ควรมองข้าม
“คุณหมอคะ แม่สังเกตว่าลูกนั่งนิ่งไม่ค่อยได้เลยค่ะ ชอบวิ่งไปวิ่งมา ทำอะไรแป๊บเดียวก็เบื่อ แล้วก็ลุกหนี…หนูแอบคิดในใจหลายครั้งว่า ‘หรือว่าลูกของแม่จะสมาธิสั้น?’” คำถามนี้เป็นคำถามที่หมอมักจะได้ยินอยู่บ่อย ๆ ในห้องตรวจ และเป็นคำถามที่พ่อแม่จำนวนมากแอบเก็บไว้ในใจ…ไม่กล้าถามใครตรง ๆ เพราะกลัวว่าจะคิดมากไปเอง แต่คุณพ่อคุณแม่คะ “ความกังวล” ที่มีอยู่ในใจนั้น สำคัญมากค่ะ เพราะบางครั้ง…มันคือสัญญาณแรกเริ่มที่บอกว่า ลูกเราอาจต้องการความเข้าใจและการช่วยเหลือบางอย่าง สมาธิสั้นคืออะไร? สมาธิสั้น หรือ ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder) เป็นภาวะที่เด็กมีปัญหาเรื่อง สมาธิสั้น, หุนหันพลันแล่น และ/หรือ อยู่ไม่นิ่ง เกินกว่าที่เหมาะสมกับวัย เด็กที่เป็นสมาธิสั้นจริงๆ ไม่ใช่แค่ซน หรือขี้เบื่อธรรมดา แต่จะมีปัญหาเรื้อรังอย่างต่อเนื่อง จนกระทบกับการเรียน พฤติกรรม และความสัมพันธ์กับคนรอบข้าง แล้วแบบไหนถึงเรียกว่าสงสัยว่า “สมาธิสั้น“? สังเกตได้จากพฤติกรรมที่เกิดขึ้นบ่อย ๆ ในหลายสถานการณ์ เช่น ถ้าพฤติกรรมเหล่านี้เกิดขึ้น ต่อเนื่องนานเกิน 6 เดือน และ เริ่มกระทบกับชีวิตประจำวันของลูก นั่นอาจเป็นเหตุผลสำคัญที่เราควรพาลูกมาพบแพทย์ค่ะ อย่าเพิ่งรีบติด “ป้าย” ให้ลูก […]
ออทิสติกเทียมคืออะไร? ต่างจากออทิสติกแท้อย่างไร?
ตั้งแต่ที่หมอเริ่มทำงานเป็นจิตแพทย์เด็กและวัยรุ่นมา คุณพ่อคุณแม่หลายท่านที่พาลูกมาตรวจมักจะมีคำถามคล้ายๆ กันว่า “คุณหมอคะ ลูกเป็นออทิสติกไหม เป็นแท้หรือเทียม ?” บางครั้งก็เล่าให้ฟังว่าเคยมีคนทักว่าลูกพูดช้า เล่นกับเพื่อนไม่ค่อยได้ ไม่สบตา ดูเหมือน “ออทิสติก” แต่พอประเมินแล้วกลับไม่เข้าเกณฑ์ของออทิสติกแท้ เด็กเหล่านี้เองที่เราเรียกกันว่า “ออทิสติกเทียม” ซึ่งแม้จะไม่ใช่การวินิจฉัยทางการแพทย์โดยตรง แต่ก็เป็นคำที่ใช้เรียกเด็กกลุ่มหนึ่งที่แสดงพฤติกรรมคล้ายออทิสติกในบางช่วงวัย ออทิสติกเทียมคืออะไร? ออทิสติกเทียม (Pseudo-autism) เป็นภาวะที่เด็กมีพฤติกรรมบางอย่างที่ คล้ายกับเด็กที่มีภาวะออทิสติก เช่น แต่เมื่อประเมินอย่างละเอียด เด็กกลุ่มนี้ ยังไม่เข้าเกณฑ์การวินิจฉัยโรคออทิสติกจริง และบางคน เมื่อได้รับการกระตุ้นพัฒนาการอย่างเหมาะสม พฤติกรรมเหล่านี้สามารถ “ถอยกลับ” หรือ “ดีขึ้น” ได้อย่างชัดเจนภายในเวลาไม่นาน อะไรทำให้เกิดออทิสติกเทียม? ภาวะนี้อาจเกิดจากหลายปัจจัย เช่น แล้วออทิสติกแท้คืออะไร? ออทิสติก หรือ Autism Spectrum Disorder (ASD) เป็นภาวะพัฒนาการทางสมองที่แตกต่าง ส่งผลให้เด็กมีความยากลำบากในการสื่อสารและปฏิสัมพันธ์ทางสังคม มีพฤติกรรมหรือความสนใจแบบซ้ำๆ จำกัด แสดงออกทางอารมณ์หรือเข้าใจอารมณ์คนอื่นได้ยาก โดยความแตกต่างที่สำคัญคือ เด็กออทิสติกแท้มักมีพฤติกรรมเหล่านี้ต่อเนื่องและส่งผลกระทบกับการใช้ชีวิตในหลายด้าน แม้จะได้รับการกระตุ้นแล้วก็ยังคงต้องการการดูแลอย่างต่อเนื่อง จะรู้ได้อย่างไรว่าลูกเราเป็น “ออทิสติกเทียม” หรือ “ออทิสติกแท้”? […]
ออทิสติกคืออะไร? ต่างจากออทิสซึมหรือไม่?
เมื่อพูดถึงคำว่า “ออทิสติก” หรือ “ออทิสซึม” พ่อแม่หลายคนอาจสงสัยว่าเป็นคำเดียวกันหรือไม่? หรือมีความหมายที่แตกต่างกันอย่างไร? ในบทความนี้ หมอจะมาอธิบายให้เข้าใจง่ายๆ ค่ะ คำว่า “ออทิสติก” กับ “ออทิสซึม” ต่างกันไหม? จริงๆ แล้วทั้งสองคำนี้หมายถึงสิ่งเดียวกันค่ะ “ออทิสติก” (Autistic) เป็นคำคุณศัพท์ ใช้เรียกบุคคล เช่น เด็กออทิสติก “ออทิสซึม” (Autism) เป็นคำนาม หมายถึงภาวะ หรือกลุ่มอาการ ในปัจจุบันทางการแพทย์จะใช้คำว่า Autism Spectrum Disorder (ASD) หรือภาษาไทยว่า “ภาวะออทิสซึมในกลุ่มอาการ” เพื่อสะท้อนว่าเด็กแต่ละคนมีความแตกต่างกันในระดับความรุนแรงและลักษณะของอาการ แล้วออทิสติกคืออะไร? ออทิสติก หรือภาวะออทิสซึม เป็นความผิดปกติของพัฒนาการทางระบบประสาทที่ส่งผลต่อ… อาการเหล่านี้มักเริ่มเห็นได้ตั้งแต่ช่วงวัย 1-3 ขวบ และเป็นภาวะที่ต้องได้รับการวินิจฉัยและดูแลโดยแพทย์เฉพาะทางค่ะ ทำไมเราต้องรู้จักออทิสติก? เพราะการรู้เร็ว ช่วยให้ช่วยลูกได้เร็วค่ะ เด็กที่ได้รับการวินิจฉัยและฝึกพัฒนาการอย่างเหมาะสมตั้งแต่เนิ่นๆ จะมีโอกาสพัฒนาทักษะในด้านต่างๆ ได้ดีขึ้นอย่างชัดเจน ทั้งเรื่องภาษา อารมณ์ และการเข้าสังคม โดยสรุปแล้ว หากคุณพ่อคุณแม่สงสัยว่าลูกอาจมีอาการในกลุ่มออทิสติก อย่ารอช้าที่จะขอคำปรึกษาจากแพทย์ผู้เชี่ยวชาญนะคะ […]
วิธีสังเกตลูกเป็นออทิสติก : 10 สัญญาณเตือนที่พ่อแม่ควรสังเกต
หลายครอบครัวเริ่มสงสัยเมื่อลูกมีพฤติกรรมบางอย่างที่แตกต่างจากเด็กในวัยเดียวกัน คำถามที่มักผุดขึ้นมาในใจคือ “ลูกเป็นออทิสติกหรือเปล่า ?” การรู้เท่าทันและสังเกตสัญญาณเบื้องต้นจะช่วยให้เด็กได้รับการดูแลอย่างเหมาะสมตั้งแต่เนิ่นๆ ซึ่งส่งผลต่อพัฒนาการระยะยาวอย่างมาก ในบทความนี้ อยากขอให้คุณพ่อแม่ลองสังเกต 10 สัญญาณเตือนที่อาจบ่งชี้ว่า ลูกอาจมีความเสี่ยงเป็นออทิสติก เพื่อเป็นแนวทางในการเฝ้าระวังและขอคำปรึกษาจากผู้เชี่ยวชาญ 10 สัญญาณเตือนออทิสติกในเด็ก ที่ไม่ควรมองข้าม เมื่อสังเกตพบสัญญาณเหล่านี้ ควรทำอย่างไร? การรู้เท่าทันอาการออทิสติกและสังเกตพฤติกรรมของลูกอย่างใกล้ชิด คือก้าวแรกของการดูแลพัฒนาการอย่างเข้าใจ พ่อแม่สามารถช่วยลูกให้เติบโตอย่างมีคุณภาพ หากได้รับการวินิจฉัยและฝึกทักษะอย่างเหมาะสมตั้งแต่ต้น พญ.สิริน ปุญญโชติ จิตแพทย์เด็กและวัยรุ่น
พัฒนาการเด็กในแต่ละช่วงวัย อะไรบ้างที่คุณพ่อคุณแม่ควรรู้?
การเข้าใจพัฒนาการลูกในแต่ละช่วงวัย เพื่อเสริมสร้างให้ลูกเติบโตอย่างมั่นใจ และเหมาะสมกับวัย พัฒนาการของเด็กคือรากฐานสำคัญของการเรียนรู้ อารมณ์ และบุคลิกภาพในอนาคต อย่างไรก็ตามเด็กแต่ละคนก็มี “จังหวะของตัวเอง” การเข้าใจพัฒนาการที่เหมาะสมในแต่ละช่วงวัย จะช่วยให้พ่อแม่ไม่ตื่นตระหนกเกินไป และรู้ทันเมื่อมีสิ่งที่ควรปรึกษาผู้เชี่ยวชาญ วัยแรกเกิด จนถึงอายุ 1 ปี “เป็นวัยเริ่มต้นแห่งการเรียนรู้” พัฒนาการหลัก สิ่งที่ควรทำ อายุ 1–3 ปี “วัยแห่งการอยากรู้อยากเห็น” พัฒนาการหลัก สิ่งที่ควรทำ อายุ 3 – 6 ปี “วัยก่อนเข้าเรียน” พัฒนาการหลัก สิ่งที่ควรทำ อายุ 6–12 ปี “วัยเรียน รู้จักคิดมากขึ้น” พัฒนาการหลัก สิ่งที่ควรทำ แล้วเมื่อไหร่ควรเริ่มกังวลว่าผิดปกติ หรือ ควรพบผู้เชี่ยวชาญแล้ว ? หากลูกมีพัฒนาการที่ล่าช้ากว่ากลุ่มอายุ เช่น ควรปรึกษาผู้เชี่ยวชาญ เช่น จิตแพทย์เด็ก หรือนักจิตวิทยาเด็ก เพื่อประเมินเพิ่มเติม เด็กแต่ละวัยมีการเติบโตและพัฒนาการต่างกัน แต่ “การที่ผู้ปกครองรู้ สังเกตเห็นได้เร็ว ช่วยแก้ไขเร็ว” […]
ปัญหาพฤติกรรมในเด็ก มักเจออะไรบ้าง? รับมือยังไงดี?
พฤติกรรมแปลกๆ ที่พ่อแม่กังวล อาจไม่ใช่ “ดื้อ” เสมอไป หลายครอบครัวเคยเจอสถานการณ์คล้ายกัน เมื่อลูกโวยวายเมื่อไม่ได้สิ่งที่ต้องการ พูดจาไม่สุภาพ, ไม่ยอมเข้าสังคม, หงุดหงิดง่าย หรือทำลายข้าวของ แต่แทนที่จะลงโทษ เราอยากชวนมองลึกลงไปว่า… พฤติกรรมเหล่านี้คือ “สัญญาณ” บางอย่างที่เด็กกำลังส่งให้ผู้ใหญ่รับรู้หรือเปล่า? พฤติกรรมที่พบบ่อยในเด็ก และความหมายเบื้องหลัง 1. ดื้อ ต่อต้าน ขัดคำสั่ง เด็กบางคนจะต่อต้านโดยอัตโนมัติเมื่อถูกสั่ง เพราะรู้สึกว่าถูกควบคุมมากเกินไป หรือไม่มีอิสระในการเลือกหรือตัดสินใจอะไรด้วยตนเอง แนวทางรับมือ:– ลดคำสั่งตรง ๆ และเปลี่ยนเป็นการให้ตัวเลือกแทน เช่น “จะอาบน้ำก่อนหรือเก็บของก่อนดีลูก?”– ชมเมื่อเขายอมร่วมมือ เพื่อเสริมพฤติกรรมเชิงบวก 2. โวยวาย ร้องไห้ กลิ้งกับพื้น (Tantrum) พฤติกรรมนี้มักเกิดในช่วงวัย 1–5 ปี ที่ยังควบคุมอารมณ์ไม่ดีพอ หรืออาจสะท้อนถึงความเครียดสะสม แนวทางรับมือ:– อยู่กับเขาอย่างสงบ ไม่ขู่ ไม่ตี– หลังอารมณ์สงบแล้ว ค่อยพูดคุยถึงสิ่งที่เกิดขึ้น และช่วยตั้งชื่ออารมณ์ เช่น “หนูโกรธเพราะแม่ไม่ให้เล่นโทรศัพท์ใช่ไหม” 3. เก็บตัว […]
โรคสมาธิสั้นในผู้ใหญ่ มีจริงไหม ?
อาการที่สำคัญ และวิธีรักษาที่ได้ผล โรคสมาธิสั้น (ADHD) ไม่ได้เกิดแค่ในเด็ก ผู้ใหญ่ก็เป็นได้ รู้จักอาการสมาธิสั้นในวัยผู้ใหญ่ วิธีวินิจฉัย การรักษา และผลกระทบที่ไม่ควรมองข้าม เมื่อพูดถึง “โรคสมาธิสั้น” หรือ ADHD (Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder) หลายคนมักนึกถึงเด็กที่ซน นั่งไม่ติด หรือวอกแวกง่าย แต่จริงๆ แล้วโรคนี้ไม่ได้หายไปตอนโตเสมอไปค่ะ งานวิจัยพบว่า ประมาณ 30-60% ของเด็กสมาธิสั้นจะยังมีอาการต่อเนื่องไปจนถึงวัยผู้ใหญ่ และบางคนอาจเพิ่งมาตรวจพบตอนเป็นผู้ใหญ่เลยด้วยซ้ำ อาการสมาธิสั้นในผู้ใหญ่เปลี่ยนไปอย่างไรจากวัยเด็ก ?โรคสมาธิสั้นในผู้ใหญ่ ไม่จำเป็นต้องมีอาการ “ซน” เหมือนในเด็ก แต่อาจแสดงออกผ่านปัญหาในชีวิตประจำวันแบบที่หลายคนไม่ทันได้สังเกต อาการที่พบบ่อยในผู้ใหญ่1. ขาดสมาธิ ลืมง่าย วางของหายเป็นประจำ 2. ทำงานหลายอย่างพร้อมกัน แต่ไม่เสร็จสักอย่าง 3. วอกแวกง่าย แม้มีเสียงหรือสิ่งรบกวนนิดเดียว 4. รู้ว่าควรทำอะไร แต่ “เริ่ม” ไม่ได้สักที 5. ผัดวันประกันพรุ่ง ทำงานเสร็จนาทีสุดท้ายบ่อยๆ 6. อารมณ์ขึ้นลงง่าย หงุดหงิดง่าย ไม่มีความอดทน 7. […]
ทำไมพ่อแม่ควรรู้ทันเทคโนโลยีก่อนลูก?
สวัสดีค่ะ วันนี้หมออยากมาชวนพ่อแม่ลองคิดดูว่า… ทุกวันนี้เรารู้ทันเทคโนโลยีที่ลูกใช้แค่ไหนกัน? หรือว่าปล่อยให้ลูกเล่นมือถือเอง แล้วก็แอบกังวลอยู่ห่างๆ ว่าเขาจะเจออะไรไม่ดีไหม หมอเข้าใจดีค่ะ ว่าหลายบ้านรู้สึก “ตามไม่ทัน” เพราะเด็กยุคนี้ใช้มือถือคล่อง ได้จิ้มแท็บเล็ตตั้งแต่ยังพูดไม่ชัดแต่หมออยากชวนกลับมาคิดใหม่ว่า…เราไม่จำเป็นต้องเก่งเท่าลูก แต่เราต้องรู้ให้ลึกกว่าเขา เพื่อดูแลเขาให้ได้เทคโนโลยีไม่ได้เลี้ยงลูกให้เราได้ เราอาจคิดว่า YouTube Kids หรือเกมบางเกม “ก็ทำมาให้เด็กอยู่แล้ว” แต่จริงๆ แล้ว “ระบบอัลกอริทึม” มันเลือกสิ่งที่ดึงดูดเด็ก ไม่ใช่สิ่งที่เหมาะกับพัฒนาการของเขาเสมอไป เด็กวัยก่อนเรียนยังแยกไม่ออกหรอกค่ะว่าอะไรจริง อะไรล้อเล่น อะไรดูแล้วทำให้ใจสงบ หรือดูแล้วกระตุ้นจนคุมอารมณ์ไม่ได้ หมอเจอเด็กหลายคนที่มีปัญหาสมาธิสั้นลง (ไม่ใช่โรคสมาธิสั้นนะคะ เพียงแค่โฟกัสกับสิ่งต่างๆได้น้อยลงกว่าเดิม) นอนไม่หลับ อารมณ์แปรปรวนมากขึ้น ทั้งหมดนี้เชื่อมโยงกับการใช้หน้าจอมากเกินไป แล้วพ่อแม่จะ “รู้ทัน” ลูกได้ยังไง? คุณพ่อคุณแม่ ไม่ต้องไปเรียนไอทีเพิ่มค่ะ แค่เรามีเครื่องมือที่ถูกต้อง และเข้าใจหลักคิดบางอย่าง ก็ช่วยได้มากแล้ว หมอจะขอแนะนำแอพที่จะเข้ามาช่วยให้การจัดการเวลาหน้าจอของลูกง่ายขึ้นสำหรับพ่อแม่ค่ะ Application ที่ช่วยดูว่าเด็กใช้อะไรบ้าง1. Google Family Link: ดูเวลาที่ลูกใช้แอพแต่ละตัว ตั้งเวลาใช้งาน ล็อกเครื่องได้จากมือถือพ่อแม่เลย 2. Apple Screen Time: ถ้าใช้ […]
จิตวิทยาเด็กกับพฤติกรรม วิธีรับมือและส่งเสริมพัฒนาการอย่างถูกวิธี
เข้าใจลูกให้มากขึ้น ด้วยมุมมองจากจิตแพทย์เด็กและวัยรุ่น พ่อแม่ทุกคนต่างอยากให้ลูกเติบโตอย่างมีความสุข แต่หลายครั้งกลับสับสนเมื่อลูกมีพฤติกรรม “เอาแต่ใจ”, “ไม่เชื่อฟัง”, หรือ “ขี้หงุดหงิด” โดยไม่รู้ว่าจะแก้ไขอย่างไร การเข้าใจจิตวิทยาเด็กคือ “กุญแจสำคัญ” ในการตอบสนองพฤติกรรมเหล่านี้อย่างเหมาะสม พร้อมทั้งส่งเสริมพัฒนาการของลูกได้ตรงจุด พฤติกรรมของเด็กที่พบบ่อย และ สาเหตุที่อยู่เบื้องหลัง 1. เด็กงอแง ร้องไห้บ่อย เกิดจากความไม่สามารถควบคุมอารมณ์หรือสื่อสารความต้องการได้เต็มที่ในวัยเด็ก โดยเฉพาะช่วงวัย 1–3 ปี แนวทางรับมือ:– ช่วยลูกตั้งชื่ออารมณ์ เช่น “หนูรู้สึกโกรธใช่ไหม”– ให้เวลากอด ปลอบใจ โดยไม่ตามใจจนเสียระบบวินัย 2. เด็กไม่เชื่อฟัง ดื้อ ต่อต้าน อาจเป็นสัญญาณของความต้องการอิสระ หรือบางครั้งเกิดจากความเครียดที่เขาไม่รู้วิธีระบาย แนวทางรับมือ:– ตั้งกฎชัดเจน สั้น กระชับ– สื่อสารด้วยน้ำเสียงนิ่ง สุขุม ไม่ข่มขู่– ให้ตัวเลือก เช่น “ลูกจะอาบน้ำก่อนหรือแปรงฟันก่อนดี?” 3. เด็กเก็บตัว ไม่พูด ไม่เล่น อาจสะท้อนถึงความไม่มั่นใจ ความกังวล หรือประสบการณ์ไม่ดีในอดีต แนวทางรับมือ:– สร้างพื้นที่ปลอดภัย […]
