นักจิตวิทยาเด็กและจิตแพทย์เด็กต่างกันอย่างไร? พ่อแม่ควรเลือกปรึกษาใครก่อนดี
เมื่อพ่อแม่สังเกตเห็นว่าลูกมีปัญหาด้านพฤติกรรม อารมณ์ หรือพัฒนาการ เช่น ไม่อยู่นิ่ง สมาธิสั้น พูดช้า หรือมีความกังวลสูง คำถามแรก ๆ ที่มักเกิดขึ้นคือ “ควรพาลูกไปหานักจิตวิทยาเด็ก หรือจิตแพทย์เด็กดี?” หลายครอบครัวสับสน เพราะทั้งสองวิชาชีพต่างก็เกี่ยวข้องกับ “จิตใจและพฤติกรรมเด็ก” แต่จริง ๆ แล้วมีความแตกต่างกันชัดเจน ดังนี้ นักจิตวิทยาเด็ก (Child Psychologist) คือใคร? เหมาะกับเด็กที่มีอาการ จิตแพทย์เด็กและวัยรุ่น (Child Psychiatrist) คือใคร? เหมาะกับเด็กที่มีอาการ พ่อแม่ควรเลือกพาลูกไปหาที่ไหนดี? ข้อคิดสำคัญสำหรับพ่อแม่ อย่ารอให้อาการรุนแรงจนส่งผลต่อชีวิตลูก เพราะการพาไป ประเมินและปรึกษาเร็ว ช่วยให้การดูแลง่ายขึ้น และเพิ่มโอกาสให้ลูกพัฒนาศักยภาพได้เต็มที่ เขียนโดย พญ.สิริน ปุญญโชติ จิตแพทย์เด็กและวัยรุ่น
เมื่อลูก “ก้าวร้าว ดื้อ เอาแต่ใจ” : พฤติกรรมฉุนเฉียวเกิดจากอะไรและวิธีสอนลูกให้ควบคุมอารมณ์
เมื่อความดื้อไม่ใช่แค่เรื่องเล่นๆ คุณพ่อคุณแม่หลายท่านอาจเคยรู้สึกเหนื่อยใจเมื่อเจอลูกโวยวาย ทุบตี ร้องไห้เสียงดัง หรือไม่ยอมทำตามคำพูด ความจริงแล้ว พฤติกรรม เหล่านี้เป็นส่วนหนึ่งของการแสดงออกทางอารมณ์ในวัยเด็กแต่ถ้าเกิดบ่อย หรือรุนแรงมาก อาจสะท้อนถึงปัญหาที่ลึกกว่าคำว่า “ดื้อ” สาเหตุที่ทำให้เด็กก้าวร้าวหรือฉุนเฉียวง่าย วิธีช่วยลูกให้ค่อย ๆ ควบคุมอารมณ์ สัญญาณที่ควรพาลูกปรึกษาผู้เชี่ยวชาญ ข้อความจากหมอสิรินถึงคุณพ่อคุณแม่ ความดื้อหรือเอาแต่ใจในวัยเด็กเป็นเพียงช่วงหนึ่งของการเติบโต แต่การสอนให้ลูกรู้จักเข้าใจและจัดการอารมณ์ตั้งแต่วันนี้จะเป็นของขวัญที่มีค่าที่สุดสำหรับการใช้ชีวิตในอนาคต เพราะเด็กที่รู้จักควบคุมใจตัวเองได้ จะเติบโตเป็นผู้ใหญ่ที่มีความสัมพันธ์ที่ดี มีความสุข และพร้อมรับมือกับโลกภายนอกอย่างมั่นคงค่ะ เขียนโดย พญ.สิริน ปุญญโชติจิตแพทย์เด็กและวัยรุ่น
ลูกตัวเล็กผอมไม่ยอมกินข้าว : สัญญาณบอกอะไรมากกว่าแค่เรื่อง“กินยาก” ?
คุณพ่อคุณแม่หลายคนมักจะได้ยินคำปลอบใจว่า“เดี๋ยวก็หิวเอง” หรือ “เด็กเล็กๆก็เป็นแบบนี้แหละ”แต่ในบางครั้ง… ปัญหาลูกตัวเล็ก ผอม หรือไม่ยอมกินข้าว อาจซ่อนสัญญาณของปัญหาสุขภาพหรือพัฒนาการที่เราควรใส่ใจ หมออยากชวนทุกท่านมาดูให้ลึกกว่าแค่คำว่า “กินยาก” เพื่อให้เราไม่พลาดสัญญาณสำคัญ สาเหตุที่ซ่อนอยู่เบื้องหลัง เช่น ภาวะซีด(โลหิตจาง), ภาวะต่อมไทรอยด์ทำงานผิดปกติ หรือ โรคระบบทางเดินอาหาร เช่น กรดไหลย้อน หรืออาจแพ้ อาหารบางชนิด สัญญาณที่ไม่ควรมองข้าม พ่อแม่ควรเริ่มจากตรงไหน ข้อความจากหมอสิรินถึงคุณพ่อคุณแม่ การที่ลูกตัวเล็กหรือผอม ไม่ได้หมายความว่าพ่อแม่ “เลี้ยงไม่ดี” มันอาจเป็นเพียงความแตกต่างของร่างกาย หรือบางครั้งเป็นสัญญาณเตือนเล็ก ๆ ที่ต้องการการดูแลเพิ่มขึ้น สิ่งสำคัญคือ เราต้อง สังเกตอย่างใกล้ชิด ไม่ตื่นตระหนก และไม่ละเลย เพราะการค้นหาสาเหตุและช่วยเหลือตั้งแต่เนิ่น ๆ จะทำให้ลูกกลับมาเติบโตได้เต็มศักยภาพ และมื้ออาหารก็จะกลับมาเป็นช่วงเวลาที่เต็มไปด้วยรอยยิ้มของทั้งบ้านค่ะ เขียนโดย พญ.สิริน ปุญญโชติจิตแพทย์เด็กและวัยรุ่น
เรียนไม่รู้เรื่อง? ไม่มีสมาธิ? : 5 เทคนิคช่วยลูกสมาธิสั้นให้เรียนรู้และพัฒนาศักยภาพได้เต็มที่
“คุณหมอคะ ลูกไม่ยอมทำการบ้าน นั่งเรียนแป๊บเดียวก็ลุก เล่นของ กินขนม… แบบนี้คือสมาธิสั้นหรือเปล่าคะ?” หมอได้ยินคำถามนี้จากคุณพ่อคุณแม่บ่อยมากค่ะ และหมออยากบอกว่า เด็กสมาธิสั้น ไม่ได้แปลว่าเค้าจะเรียนไม่ได้เพียงแต่สมองของเขาอาจต้องการ “วิธีการเรียนรู้ที่ต่างออกไปจากเด็กทั่วไป” เพื่อให้เขาสามารถดึงศักยภาพออกมาได้เต็มที่ ทำไมเด็กสมาธิสั้นถึงเรียนได้ยาก? เด็กสมาธิสั้น (ADHD) มักมีปัญหาเรื่องการจดจ่อและควบคุมตนเอง เช่น แต่ในขณะเดียวกัน เด็กสมาธิสั้นมักมีความคิดสร้างสรรค์สูง และถ้าได้วิธีที่เหมาะกับสมองของเขา เขาสามารถเรียนรู้ได้ดีมากค่ะ 5 เทคนิคช่วยลูกสมาธิสั้นให้เรียนรู้ได้เต็มศักยภาพ 1. แบ่งงานเป็นช่วงสั้น ๆ 2. ใช้สิ่งกระตุ้นเชิงบวก 3. ลดสิ่งรบกวนรอบตัว 4. ใช้ความสนใจของลูกเป็นตัวช่วย 5. ทำงานร่วมกับครู เด็กสมาธิสั้นไม่ใช่เด็กขี้เกียจ หรือเด็กดื้อ แต่สมองของเขามีวิธีทำงานที่ต่างไป หน้าที่ของเราในฐานะพ่อแม่ คือหาวิธีให้เขาได้ใช้พลังและศักยภาพในแบบของตัวเอง บางครั้งอาจต้องมีการบำบัดร่วมด้วย หรือแม้แต่การใช้ยาที่จะช่วยเพิ่มสมธิ (ซึ่งปลอดภัยภายใต้การดูแลของแพทย์)แต่สิ่งที่สำคัญไม่แพ้กัน คือ “ความเข้าใจ ความสม่ำเสมอ และความรัก” เขียนโดย พญ.สิริน ปุญญโชติจิตแพทย์เด็กและวัยรุ่น
ก้าวไปกับลูกออทิสติก:แนวทางการส่งเสริมพัฒนาการและการใช้ชีวิตร่วมกันอย่างมีความสุข
“คุณหมอคะ ลูกของแม่เป็นออทิสติกใช่ไหมคะ… แล้วชีวิตเขาจะเป็นยังไงต่อไป?”“ถ้าแม่จะเลี้ยงลูกที่เป็นออทิสติกให้มีความสุขได้ไหมคะ?” หมอได้ยินคำถามแบบนี้จากพ่อแม่อยู่เสมอค่ะ และหมออยากบอกตรงนี้เลยว่า… ออทิสติกไม่ใช่จุดจบของชีวิตลูกแต่คือ “จุดเริ่มต้น” ของการเดินทางครั้งใหม่ ที่เราในฐานะพ่อแม่จะได้เรียนรู้ เติบโต และ “ก้าวไปพร้อมกับเขา” อย่างเข้าใจ ออทิสติกคืออะไรในมุมที่เข้าใจง่าย? ออทิสติก (Autism Spectrum Disorder) คือ ภาวะที่สมองทำงานแตกต่างจากเด็กทั่วไป โดยเฉพาะในด้าน แต่ในขณะเดียวกัน เด็กออทิสติกหลายคนก็มี “ศักยภาพเฉพาะตัว” เช่น ความจำดี มีสมาธิในสิ่งที่สนใจมาก มีระบบระเบียบสูง หรือมีพรสวรรค์เฉพาะด้าน จะเริ่มส่งเสริมพัฒนาการลูกอย่างไรดี? การส่งเสริมพัฒนาการของเด็กออทิสติก ไม่จำเป็นต้องใช้ของแพง หรือวิธีซับซ้อนค่ะ สิ่งที่สำคัญที่สุดคือ “สม่ำเสมอ และเข้าใจจังหวะของเขา” หมอขอแบ่งเป็น 4 ด้านที่ควรส่งเสริมควบคู่กัน 1. การสื่อสาร 2. ทักษะทางสังคม 3. พฤติกรรมและอารมณ์ 4. ความเข้าใจของพ่อแม่และคนรอบตัว การบำบัดจำเป็นไหม? คำตอบคือ จำเป็นและควรเริ่มเร็วที่สุดเท่าที่จะทำได้ค่ะ เพราะสมองเด็กมีความยืดหยุ่นสูงมากในช่วงก่อนอายุ […]
เมื่อพัฒนาการลูก’ไม่เป็นไปตามวัย’:สัญญาณเตือนที่พ่อแม่ไม่ควรมองข้ามและควรปรึกษาใคร?
“ลูกคนอื่นเริ่มพูดแล้ว ทำไมลูกเรายังไม่พูดเลยนะ?”“เด็กวัยนี้ควรจะเล่นแบบนี้หรือเปล่า?”“หรือว่า… ลูกเราช้ากว่าคนอื่น?” เสียงในใจเหล่านี้ หมอได้ยินจากพ่อแม่อยู่เสมอค่ะ และเชื่อไหมคะว่า…พ่อแม่คือคนที่จะรู้ และสังเกต พัฒนาการลูกได้แม่นยำที่สุด แต่หลายครั้ง ความสงสัยนั้น กลับถูกกลบด้วยคำว่า “เดี๋ยวก็ตามเพื่อนทันแหละ” หรือ “อย่าคิดมากไปเอง ลูกของเราไม่น่าผิดปกติหรอก” ทั้งที่บางครั้ง สิ่งเล็ก ๆ เหล่านั้น… อาจเป็น สัญญาณสำคัญ ที่ไม่ควรมองข้าม พัฒนาการ “ไม่เป็นไปตามวัย” คืออะไร? โดยทั่วไป เด็กแต่ละวัยจะมีพัฒนาการทางร่างกาย ภาษา สังคม และการเล่น ที่สามารถคาดการณ์ได้คร่าว ๆ ว่าควรทำอะไรได้เมื่ออายุเท่าไหร่ เช่น: หากลูกของเรา “ขาด” ทักษะสำคัญบางอย่างไปในช่วงวัยนั้น ๆ หรือ “หยุดพัฒนา” ทั้งที่ควรที่จะพัฒนาได้ตามวัย นั่นอาจเป็น สัญญาณเตือน ได้ค่ะ สัญญาณเตือนที่ไม่ควรมองข้าม ลองเช็กดูว่า ลูกของคุณมีลักษณะเหล่านี้ไหม? หากมีสัญญาณใดสัญญาณหนึ่ง หรือมากกว่านั้น ควรพบผู้เชี่ยวชาญเพื่อตรวจประเมินพัฒนาการ โดยเร็วที่สุด แล้วควรปรึกษาใคร? 1. กุมารแพทย์ทั่วไป หรือกุมารแพทย์ด้านพัฒนาการ […]
ถอดรหัสพัฒนาการเด็ก: รู้ทันทุกก้าวสำคัญในแต่ละช่วงวัย (แรกเกิด – วัยรุ่น)
“ทุกก้าวของพัฒนาการ ไม่ได้มีแค่คำว่า ‘เติบโต’… แต่ซ่อนความเข้าใจ ความมั่นใจ และ ความรักที่เด็กควรได้รับจากผู้ใหญ่ในทุกช่วงวัย” การเฝ้าดูพัฒนาการของลูก เปรียบเหมือนการเดินทางที่งดงาม บางช่วงเป็นทางราบ บางช่วงมีเนิน บางครั้งก็มีทางแยกที่ต้องหยุดคิด…แต่หากคุณพ่อคุณแม่มี “แผนที่” ที่เข้าใจง่ายและชัดเจน การเดินร่วมทางนี้จะอุ่นใจยิ่งขึ้น วันนี้หมออยากพาทุกท่านมา “ถอดรหัสพัฒนาการเด็ก” ในแต่ละช่วงวัย เพื่อให้คุณพ่อคุณแม่เข้าใจลูกได้มากขึ้น และรู้ทันสัญญาณที่สำคัญค่ะ วัยแรกเกิด – 1 ขวบ: วางรากฐานแห่งความมั่นคง พัฒนาการเด่น: สิ่งที่ควรใส่ใจ: วัย 1 – 3 ขวบ: โลกนี้คือสนามทดลองของฉัน พัฒนาการเด่น: สิ่งที่ควรใส่ใจ: วัย 3 – 6 ขวบ: สร้างสังคมและทักษะการควบคุมตัวเอง พัฒนาการเด่น: สิ่งที่ควรใส่ใจ: วัยประถม (6 – 12 ปี): วัยของการเรียนรู้และค้นหาความสามารถ พัฒนาการเด่น: สิ่งที่ควรใส่ใจ: วัยรุ่น (12 ปีขึ้นไป): เข้าใจโลก […]
เมื่อครูบอกว่าลูกไม่มีสมาธิในห้องเรียน… พ่อแม่ควรเริ่มจากตรงไหน?
“คุณแม่คะ ลูกดูใจลอย ไม่ค่อยฟังครู ไม่ตั้งใจเรียนเลยค่ะ…”“นั่งไม่นิ่ง เปลี่ยนกิจกรรมไปมา เขียนหนังสือแค่แป๊บเดียวก็เบื่อ” คำพูดจากคุณครูที่ถ่ายทอดมาอย่างห่วงใย อาจทำให้พ่อแม่หลายคนรู้สึกใจหาย สะอึก หรือไม่แน่ใจว่าควรรู้สึกยังไงดีวันนี้หมออยากชวนคุณพ่อคุณแม่มาทำความเข้าใจใหม่ และค่อย ๆ ก้าวผ่านช่วงเวลานี้ไปด้วยกันค่ะ ฟังอย่างตั้งใจ โดยไม่รีบด่วนสรุป สิ่งแรกที่อยากให้พ่อแม่ทำเมื่อได้รับการบอกกล่าวจากครูคือ “เปิดใจฟัง” ค่ะเพราะในบางครั้ง คุณครูอาจเป็นคนแรกที่สังเกตเห็นความยากลำบากบางอย่างของลูกที่เราอาจมองไม่เห็นในบ้าน เช่น การไม่รีบด่วนตัดสินว่า “ลูกยังเด็กอยู่ เดี๋ยวก็ดีขึ้นเอง” หรือ “ครูเข้าใจผิด” จะช่วยเปิดทางให้เราเข้าใจลูกได้ลึกซึ้งขึ้นค่ะ ถาม “อย่างไร” ให้ได้ข้อมูลที่ชัดเจน ลองพูดคุยกับคุณครูด้วยคำถามแบบเปิด เช่น คำถามเหล่านี้จะช่วยให้เราเข้าใจว่า ปัญหาเกิดจาก “สมาธิของลูก” จริง ๆ หรืออาจมาจาก “ความเบื่อหน่าย ไม่สนใจ หรือไม่เข้าใจบทเรียน” ซึ่งมีแนวทางการดูแลที่ต่างกันค่ะ พิจารณาพฤติกรรมของลูกนอกห้องเรียน เด็กบางคนสมาธิดีมากตอนต่อบล็อก เล่นเกม ต่อจิ๊กซอว์ หรือวาดรูป แต่กลับไม่มีสมาธิในห้องเรียน เพราะเนื้อหาไม่น่าสนใจ หรือสื่อการสอนไม่ตอบโจทย์การเรียนรู้ของเขา แต่ถ้าลูก ไม่มีสมาธิทั้งในบ้านและโรงเรียน พ่อแม่ควรเริ่มสังเกตอย่างละเอียดมากขึ้นค่ะ เช่น: เมื่อไหร่ควรขอความช่วยเหลือจากผู้เชี่ยวชาญ หากพฤติกรรมของลูกดูเหมือนส่งผลต่อชีวิตประจำวันทั้งในบ้านและโรงเรียน […]
รักษาเด็กโรคสมาธิสั้นได้ไหม? ต้องกินยาหรือไม่?
หนึ่งในคำถามที่คุณพ่อคุณแม่ถามหมอบ่อยที่สุดก็คือ“ถ้าลูกเป็นสมาธิสั้น…รักษาหายไหมคะ?”“จำเป็นต้องกินยาตลอดไหมคะคุณหมอ?” คำถามเหล่านี้สะท้อนความห่วงใย ความไม่แน่ใจ และบางครั้งก็ความรู้สึกผิดของพ่อแม่ ที่กังวลว่าลูกอาจเป็น “เด็กพิเศษ” หรือกลัวว่าจะต้องพึ่งยาไปตลอดชีวิต วันนี้หมออยากชวนมาทำความเข้าใจใหม่ว่า… สมาธิสั้น (ADHD) ไม่ใช่โรคที่น่ากลัว และไม่ใช่คำตัดสินอนาคตของลูกเลยค่ะ สมาธิสั้นรักษาได้ไหม? ตอบตรง ๆ คือ… สามารถรักษาได้ค่ะ แม้จะเป็นภาวะที่มาจากความแตกต่างของการทำงานในสมองบางส่วน แต่ สมาธิสั้นสามารถจัดการและพัฒนาให้ดีขึ้นได้มาก หากได้รับการดูแลอย่างเหมาะสมตั้งแต่เนิ่น ๆ เด็กสมาธิสั้นจำนวนไม่น้อยที่สามารถเรียนได้ดี มีความสามารถเฉพาะตัว และประสบความสำเร็จได้อย่างงดงามในแบบของเขาเอง แล้วต้องกินยาหรือเปล่า? การใช้ยา เป็นเพียงหนึ่งใน “เครื่องมือ” ในการช่วยดูแลเด็กสมาธิสั้นค่ะ ไม่ใช่คำตอบเดียว และไม่ใช่ทางเลือกที่ทุกคนต้องใช้ หมอจะพิจารณาให้ยาในกรณีที่ ยาที่ใช้รักษาไม่ได้เปลี่ยนตัวตนของลูก แต่ช่วยให้สมอง “จัดระเบียบ” ความคิดดีขึ้น ทำให้เขาเรียนรู้และควบคุมตัวเองได้ง่ายขึ้น หลายคนไม่จำเป็นต้องใช้ยาไปตลอด และสามารถหยุดได้เมื่อถึงจุดที่พัฒนาทักษะการควบคุมตนเองได้เพียงพอ แล้วถ้าไม่อยากให้ลูกกินยาเลย ทำยังไงได้บ้าง? หมอเข้าใจค่ะว่าพ่อแม่หลายคนอยากให้ลูกดีขึ้นโดยไม่ต้องใช้ยา ซึ่งในหลายกรณี…ก็เป็นไปได้ค่ะสิ่งที่พ่อแม่สามารถทำได้ทันที คือ: หมอขอสรุปให้คุณพ่อคุณแม่ว่า หากคุณพ่อคุณแม่ยังลังเลใจ หรือกลัวว่าการพาลูกไปพบแพทย์จะเป็นการ “ตีตรา” ให้ลูก หมออยากให้ลองมองอีกมุมนะคะ… หากเราพบปัญหาได้เร็ว แก้ไขได้เร็ว อนาคตทั้งชีวิตของเค้าก็ขึ้นอยู่กับการตัดสินใจของเราในวันนี้ การเข้าใจลูกอย่างลึกซึ้ง […]
ลูกซนใช่สมาธิสั้นไหม? หรือเป็นแค่เด็กปกติที่แค่ซน
“หมอคะ ลูกของแม่ซนมากเลยค่ะ นั่งนิ่งไม่ได้เลย วิ่งไปมาไม่หยุด เดี๋ยวเล่น เดี๋ยวหยิบ เดี๋ยวปีน แม่เริ่มสงสัยว่าลูกจะเป็นสมาธิสั้นหรือเปล่า?” เป็นคำถามที่คุณพ่อคุณแม่ถามกันเข้ามาบ่อยมากค่ะ และก็เป็นความกังวลที่เข้าใจได้ เพราะพฤติกรรมของเด็กเล็กในช่วงก่อนวัยเรียนหลายคนก็ดูซน ไม่อยู่นิ่งอยู่แล้ว แล้วแบบไหนล่ะ…ที่เรียกว่า “สมาธิสั้น”? เด็กซน ≠ สมาธิสั้นเสมอไป เด็กวัย 2–5 ปี ส่วนมากจะมีช่วงสมาธิสั้นอยู่แล้วค่ะ เพราะสมองส่วนหน้าที่ยังพัฒนาไม่เต็มที่ เด็กจะเรียนรู้จากการลงมือทำ การขยับตัว และการเล่นมากกว่าการนั่งนิ่ง ๆ ฟังอยู่เฉย ๆ ยิ่งเด็กที่มีพลังงานเยอะ ร่างกายแข็งแรง ไม่มีความกังวลหรืออารมณ์ติดค้าง ก็มักจะเล่นได้เต็มที่ ดูเหมือน “ซนไม่รู้จักเหนื่อย” ซึ่งในหลายกรณี หมอจะบอกคุณพ่อคุณแม่ว่า “นั่นคือสัญญาณของการมีพัฒนาการทางร่างกายและอารมณ์ที่ดีค่ะ” แล้วแบบไหนถึงควรสงสัยว่าเป็นสมาธิสั้น? โรคสมาธิสั้น (ADHD) จะมีลักษณะสำคัญ 3 กลุ่ม คือ: และสิ่งสำคัญคือ พฤติกรรมเหล่านี้ต้องเกิด “อย่างต่อเนื่อง” และ “กระทบต่อการใช้ชีวิตจริง” ทั้งที่บ้าน โรงเรียน และสังคมรอบตัว เช่น มีปัญหากับการเรียน ครูต้องเรียกคุยบ่อย […]
